Onderzoek naar ventilatie en luchtkwaliteit in ziekenhuizen is actueler dan ooit. En ook duurzaamheid is nog altijd een veel besproken onderwerp. Doctor ingenieur Roberto Traversari is een autoriteit op beide gebieden. Hij is als onderzoeker en adviseur al ruim 25 jaar verbonden aan TNO en promoveerde in 2019 op het onderwerp Aerogenic Contamination Control in Operating Theatres. Wat is zijn visie op luchtbehandeling en contamination control (besmettingsbeheersing) in de zorg, de ontwikkeling en verbetering van operatiekamers en de verduurzaming van ziekenhuizen?
Kunt u omschrijven met welke vraagstukken u zich als Senior Researcher / Consultant bezighoudt?
‘Mijn doel is om met onderzoeken kennis op te bouwen. Ventilatie en energie vormen daarin de rode draad. Van veel zaken weten we nog te weinig af. Hoe gedraagt lucht zich bijvoorbeeld? Hoe stroomt het? Die vraag is nu natuurlijk heel actueel. Met de kennis uit die onderzoeken helpen we de zorg zelf, maar ook leveranciers, installateurs en bouwers als MedicomZes. We slaan een brug tussen het fundamentele onderzoek van universiteiten en de praktijk. Onze adviezen zijn altijd evidence based. We toetsen de hypotheses bijvoorbeeld in een laboratorium, maar ook in praktijksituaties zoals in operatiekamers.’
Kunt u een voorbeeld geven van zo’n onderzoek?
‘In een OK moet contaminatie vanuit de omloop naar het kritische gebied rond de operatietafel en instrumenttafels zoveel mogelijk worden voorkomen. Dit om een patiënt te beschermen tegen micro-organismen uit de omgeving die een infectie kunnen veroorzaken. Doen luchtbehandelingssystemen daarin wat ze beloven? Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst definiëren wat we precies willen meten. Op basis van een literatuurstudie onderzoek je vervolgens hoe je dat op een reproduceerbare manier kunt vaststellen. De eerste experimenten worden in een laboratorium uitgevoerd en daarna met diverse betrokken marktpartijen in verschillende ziekenhuizen. Daarbij manifesteren zich soms onverwachte zaken die weer nieuwe inzichten opleveren. Zo constateerden we tijdens praktijkmetingen dat een arm van een lamp ervoor kan zorgen dat er in het gebied onder deze arm deeltjes (contaminaties) het beschermde gebied binnendringen. Soms zelfs tot op de operatietafel.’
"Ik hoop dat alle kennis leidt tot een soort standaard OK."
Wat doet TNO vervolgens met de kennis?
‘We delen de uitkomst van het onderzoek met de hele sector zodat bijvoorbeeld ontwerpers en leveranciers hun systemen verder kunnen optimaliseren. En eigenlijk hoop ik dat alle kennis leidt tot een soort standaard OK. Het verbaast me namelijk dat operatiekamers vaak uniek geëngineerde projecten zijn met telkens andere dimensies, indelingen en wensen. De meeste ingrepen kun je grofweg in drie categorieën van complexiteit en risico verdelen. Waarom zijn er dan niet drie standaard OK’s waaruit een ziekenhuis kan kiezen? Die kun je continu doorontwikkelen en perfectioneren. Denk aan luchtbehandeling, verlichting, de opstelling van de operatietafel, plaats van apparatuur zoals beeldschermen, de plaats van aansluitingen en andere voorzieningen. Het resultaat: een beter product tegen lagere kosten.’
Is de behoefte aan kennis gegroeid sinds corona?
‘We kregen inderdaad veel vragen. Om antwoorden te vinden richtten we het Expertteam Corona op. Dit is een samenwerking tussen TNO, TU Eindhoven, Vereniging Contamination Control Nederland (VCCN) en Royal HaskoningDHV. Gezamenlijk behandelden we kosteloos allerlei uitdagingen en vragen. Wat is bijvoorbeeld het risico van intuberen in een specifieke ruimte – vanwege de vrijkomende aerosolen en druppeltjes – voor mensen in de buurt en personen die later de ruimte betreden? Wat bleek: door de overdruk en luchtstroom op OK’s kunnen er soms kleine deeltjes op de gang belanden. Maar we constateerden ook dat de concentratie vanwege die luchtcirculatie heel snel afneemt. Bij intuberen in andere ruimtes blijft de concentratie veel langer hoog. Dat zijn interessante bevindingen die we nu in een wetenschappelijk journal publiceren zodat iedereen gebruik kan maken van deze kennis.’
"Je kunt je afvragen of het wel rendabel is om bestaande ziekenhuizen te upgraden."
Leiden dergelijke onderzoeken naar een andere opzet van onze ziekenhuizen?
‘Dat verwacht ik wel. We kijken al anders naar luchtbehandelingssytemen en de inrichting van ziekenhuizen. Het aantal isolatiekamers bleek in deze crisis bijvoorbeeld ruim onvoldoende. Ik denk dat er daarom bij nieuwbouw- en renovatieprojecten veel meer voorzorgsmaatregelen worden ingebouwd zodat we bij een eventuele volgende new emerging disease snel kunnen schakelen. Dat kost nu iets meer, maar bespaart later hoge kosten om ruimtes te separeren en goede luchtstromen te realiseren. Gezien hun kennis en expertise denk ik dat er een mooie rol is weggelegd voor de installateurs en bouwers binnen de zorgsector. Vooral voor het vinden van kosteneffectieve oplossingen.’
Ziet u ook andere kansen voor installateurs en bouwers in highly controlled environments?
‘Het is een beetje ondergesneeuwd door corona, maar ook verduurzaming is nog steeds erg belangrijk. Het energieverbruik van ziekenhuizen ligt op het niveau van enkele flinke steden. Om dat terug te dringen moeten we misschien denken aan een andere opzet van systemen, betere isolatie, andere vormen van luchtbehandeling, éénpersoons patiëntenkamers voor een betere isolatie en dus minder benodigde ventilatie… Maar dat moet eerst onderzocht worden. Evidence Based Healthcare Design, noemen we dat. Eerst onderzoeken of het werkt en dan pas doorvoeren. Ook kun je je afvragen of het wel rendabel is om bestaande ziekenhuizen te upgraden. Zijn ze dan toekomstbestendig genoeg om weer twintig jaar mee te kunnen met alle eisen aan kwaliteit, functionaliteit, energiegebruik, toegankelijkheid en waterrobuustheid? Of kunnen we beter om de zoveel jaar een nieuw ziekenhuis bouwen? Interessante vragen waarop we nog geen antwoord hebben, maar waar ik zeker samen met verschillende marktpartijen verder onderzoek naar zou willen doen.’
Dr. Ing. Roberto Traversari, MBA
Dr. Ing. Roberto Traversari, MBA
Roberto Traversari is onderzoeker en adviseur bij TNO Building Physics and Systems (BPS) op het gebied van de fysieke omgeving van de hotfloor (operatiekamers, IC-units, spoedeisende hulp, etc.) en is gepromoveerd op het onderwerp Aerogenic Contamination Control in Operating Theatres. Traversari doet onderzoek naar de luchtkwaliteit, processen en de relatie tussen de fysieke omgeving en efficiëntie en patiëntveiligheid, Evidence Based Healthcare Design (EBHD).